Ονδούρα

Κράτος της Κεντρικής Αμερικής. Συνορεύει ΒΔ με τη Γουατεμάλα, ΝΔ με το Ελ Σαλβαδόρ, Ν με τη Νικαράγουα. Βρέχεται Β από τη θάλασσα των Αντιλλών, και Ν έχει μια μικρή μόνο διέξοδο στον Ειρηνικό ωκεανό.Στην Ο. ανήκουν τα νησιά που βρίσκονται στον ομώνυμο κόλπο: Mεανγκέρα, Tίγκρε και Σακάτε. Από το 1971, ανήκουν επίσης στην Ο. και τα νησιά του Κύκνου (Swan Islands) στην Καραϊβική Θάλασσα, τα οποία παλαιότερα διοικούνταν από τις Ηνωμένες Πολιτείες.Διοικητικά, η χώρα διαιρείται σε 18 διαμερίσματα, τα οποία με τη σειρά τους διαιρούνται σε αυτόνομους δήμους (σε παρένθεση οι πρωτεύουσες και οι πληθυσμοί των διαμερισμάτων το 2001): Aτλάντιδα (Atlαntida, Λα Σέιμπα, 344.099), Bάλιε (Valle, Nακαόμε, 151.841), Γιόρο (Yoro, Γιόρο, 465.414), Γκράσιας α Nτίος (Gracias a Dios, Πουέρτο Λεμπίρα, 67.384), Eλ Παραΐσο (El Paraίso, Γιουσκαράν, 350.054), Iντιμπουκά (Intibucα, Λα Eσπεράνσα, 179.862), Ίσλας δε λα Mπαΐα (Islas de la Bahνa, Pοατάν, 38.073), Kολόν (Colon, Tρουχίγιο, 246.708), Kομαγιάγκουα (Comayagua, Kομαγιάγκουα, 352.881), Kοπάν (Copαn, Σάντα Pόσα, 288.766), Kορτές (Cortes, Σαν Πέδρο Σούλα, 1.202.510), Λα Πας (La Paz, Λα Πας, 156.560), Λεμπίρα (Lempira, Γκράσιας, 250.067), Oκοτεπέκε (Ocotepeque, Nουέβα Oκοτεπέκε, 108.029), Oλάντσο (Olancho, Xουτικάλπα, 419.561), Σάντα Mπάρμπαρα (Santa Bαrbara, Σάντα Mπάρμπαρα, 342.054), Tσολουτέκα (Choluteca, Tσολουτέκα, 390.805), Φρανσίσκο Mορασάν (Francisco Morazαn, Tεγκουσιγκάλπα, 1.180.676). Το κάθε διαμέρισμα διοικείται από έναν κυβερνήτη, τον οποίο διορίζει ο πρόεδρος της χώρας. Οι δήμοι διοικούνται από εκλεγμένα δημοτικά συμβούλια.Επίσημη γλώσσα της Ο. είναι η ισπανική, ωστόσο ομιλούνται από τους κατοίκους και διάλεκτοι των Ινδιάνων της Αμερικής. Ο πληθυσμός αποτελείται στην πλειονότητά του από μιγάδες (κατά 90%)· ζουν επίσης στη χώρα και Ινδιάνοι (7%), μαύροι (2%) και λευκοί (1%), ενώ το ποσοστό των κρεολών είναι ελάχιστο. Στη ζώνη της βόρειας ακτής είναι πολυάριθμοι οι σάμπος (μιγάδες προερχόμενοι από Ινδιάνους Καρίβες και νέγρους των Αντιλλών, οι οποίοι τώρα πια έχουν συγχωνευθεί τελείως με τον τοπικό πληθυσμό).Πολίτευμα της χώρας είναι η συνταγματική δημοκρατία. Η Ο. διοικήθηκε βάσει του συντάγματος του 1965 μέχρι τον Δεκέμβριο του 1972, οπότε εκδηλώθηκε στη χώρα στρατιωτικό πραξικόπημα. Το ισχύον πλέον σύνταγμα της χώρας θεσπίστηκε το 1982. Τη νομοθετική εξουσία ασκεί το εθνικό κογκρέσο, το οποίο αποτελείται από 128 βουλευτές που εκλέγονται με αναλογικό εκλογικό σύστημα, για θητεία τεσσάρων ετών. Οι τελευταίες βουλευτικές εκλογές διεξήχθησαν στις 25 Νοεμβρίου 2001 και οι επόμενες θα γίνουν τον Νοέμβριο του 2005. Την εκτελεστική εξουσία ασκεί ο πρόεδρος της χώρας, ο οποίος εκλέγεται με άμεση και καθολική ψηφοφορία για θητεία τεσσάρων ετών, και ο οποίος ορίζει το υπουργικό συμβούλιο που τον βοηθά στην άσκηση των κυβερνητικών του καθηκόντων.Τα κυριότερα πολιτικά κόμματα της χώρας είναι τα εξής: το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα, το Δημοκρατικό Κόμμα Ενότητας, το Φιλελεύθερο Κόμμα, το Εθνικό Κόμμα Ενότητας και Ανανέωσης-Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, το Εθνικό Κόμμα της Ονδούρα. Αρχηγός του κράτους και πρωθυπουργός είναι, από τις 27 Ιανουαρίου 2002, ο Ρικάρντο Μαντούρο.Η δικαιοσύνη απονέμεται από το ανώτατο δικαστήριο, από τα εφετεία και από μικρότερα δικαστήρια. Το ανώτατο δικαστήριο αποτελείται από 7 δικαστές, οι οποίοι εκλέγονται κάθε 6 χρόνια από το εθνικό κογκρέσο.Οι κάτοικοι είναι ως επί το πλείστον χριστιανοί ρωμαιοκαθολικοί (κατά 80%), ωστόσο το σύνταγμα δεν ορίζει καμία επίσημη θρησκεία του κράτους. Υπάρχει επίσης στη χώρα και μία μειονότητα χριστιανών Διαμαρτυρομένων.Η εκπαίδευση στην Ο. είναι δωρεάν και υποχρεωτική για τα παιδιά ηλικίας από 7 έως 12 ετών. Το 1994, περίπου 1 εκατ. μαθητές φοιτούσαν σε 8.114 σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, και 184.589 μαθητές φοιτούσαν σε 661 σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς επίσης και σε σχολεία τεχνικής κατάρτισης και σε παιδαγωγικές ακαδημίες. Το εθνικό αυτόνομο πανεπιστήμιο της Ο. (1847), είναι το ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα της χώρας, στο οποίο φοιτούν ετησίως 54.000 φοιτητές. Το 2003, ο αναλφαβητισμός στη χώρα άγγιζε το 24%.Η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία καταργήθηκε στην Ο. το 1995. Το 2001, στον στρατό ξηράς υπηρετούσαν 5.500 άτομα, στο πολεμικό ναυτικό 1.000 και στην πολεμική αεροπορία 1.800.Τα τελευταία χρόνια, έχει βελτιωθεί η πρόσβαση στις υπηρεσίες δημόσιας υγείας, χάρη σε κινητές ιατρικές μονάδες καθώς και στην ανάπτυξη της συλλογικής συμμετοχής των κατοίκων στα προγράμματα υγείας. Το 1999, αντιστοιχούσαν 1.850 κάτ. ανά γιατρό, ενώ το 2002 η παιδική θνησιμότητα ήταν 30 θάνατοι ανά 1.000 γεννήσεις. Το 1990, δαπανήθηκε για τη δημόσια υγεία το 4,54% του ΑΕΠ της χώρας. Το σύνταγμα επιβάλλει την ένταξη των εργαζομένων και των οικογενειών τους σε ένα ασφαλιστικό σύστημα το οποίο χρηματοδοτείται τόσο από εισφορές των εργαζομένων και των εργοδοτών τους, όσο και από το κράτος. Ωστόσο, ελάχιστοι εργαζόμενοι συμμετέχουν στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης.Σε όλο το βόρειο μισό της χώρας αναδύεται με αξιοσημείωτη συνέχεια η κρυσταλλική μάζα πετρωμάτων του προκάμβριου αιώνα, τα οποία πτυχώθηκαν και ισοπεδώθηκαν διαδοχικά και υπέστησαν στη συνέχεια τις κινήσεις από την ορεογένεση της τριτογενούς περιόδου· στην τελευταία αυτή οφείλεται η παρουσία πολυάριθμων ρηγμάτων (όπως το μεγάλο ρήγμα που περνά από την Tεγκουσιγκάλπα), τα οποία ευνόησαν την ανάδυση βαθιών μαγμάτων και συνεπώς τη δημιουργία του ίδιου του ηφαιστειακού φαινομένου. Η ηφαιστειακή δράση χαρακτηρίζει πράγματι, με ενεργά και σβησμένα συγκροτήματα, λαβικές επεκτάσεις και πυροκλαστικές εναποθέσεις, σε όλο το νοτιοδυτικό τμήμα της Ο. Πάνω από το κρυσταλλικό υπόβαθρο εμφανίζονται, εδώ και εκεί, μέλη ιζηματογενούς επικάλυψης του μεσοζωικού αιώνα (της κρητιδικής περιόδου), που έχει υποστεί μεγάλη διάβρωση· πιο πρόσφατοι ιζηματογενείς σχηματισμοί εκτείνονται ακόμα στις παράκτιες πεδιάδες και αποτελούν τη δομή του ανατολικού βαθυπέδου. Αντίθετα με αυτό που συμβαίνει στο δυτικό τμήμα του υψιπέδου, όπου τα ανάγλυφα είναι εκείνα που χαρακτηρίζουν κυρίως τη μορφολογία του, στο βορειοανατολικό τμήμα οι κοιλάδες εμφανίζονται πιο ευρείες και βαθιές. Όλο αυτό το έδαφος παρουσιάζεται με μια γενική κλίση από τα νοτιοδυτικά προς τα βορειοανατολικά, η οποία συνεχίζεται κανονικά και στο υποβρύχιο αντέρεισμα.Η Ο. παίρνει το όνομά της από την αντίστοιχη ισπανική λέξη που σημαίνει βάθος· ο Χριστόφορος Κολόμβος, ο οποίος ήταν από τους πρώτους Ευρωπαίους που έφτασαν στη βόρεια ακτή της χώρας, υποστήριξε ότι εκεί τα νερά ήταν πολύ βαθιά. Πράγματι, τα νησιά της Mπαΐα (Ίσλας δε λα Mπαΐα), στα ανοιχτά της ακτής της καραϊβικής, αναδύονται από ένα βάθος άνω των 5.000 μ., μέρος της διαχωριστικής λεκάνης ανάμεσα σε ισθμικές γαίες και σε νησιά των Αντιλλών. Το έδαφος εκτείνεται και καταλαμβάνει το βόρειο τμήμα της μεγάλης περιοχής που περιλαμβάνεται μεταξύ του κόλπου της Ο. και του ισθμού του Παναμά και βρέχεται από τον Ειρηνικό ωκεανό μόνο σε ένα μικρό τμήμα σε αντιστοιχία με τον κόλπο Φονσέκα, ενώ από τον Ατλαντικό ωκεανό (θάλασσα της Καραϊβικής) βρέχεται για πάνω από 500 χλμ. Σε γενικές γραμμές, αποτελείται από ένα εκτεταμένο υψίπεδο, που ορίζεται προς τη θάλασσα από μια σειρά βαθυπέδων και διασχίζεται από οροσειρές διατεταγμένες κυρίως από τα ανατολικά προς τα δυτικά. Οι πιο ψηλές κορυφές ξεπερνούν συνήθως τα 2.000 μ. (μεγαλύτερη κορυφή η Σέρο Λας Mίνας, 2.849 μ.) και είναι γενικά οι κορυφές των ηφαιστειακών βουνών. Οι πεδιάδες καταλαμβάνουν μονάχα ένα μικρό τμήμα του εδάφους και εκτείνονται κυρίως κατά μήκος των παράκτιων λωρίδων, ιδιαίτερα στο ανατολικό άκρο της χώρας (ακτή δε Mοσκίτος ή Mοσκιτία), όπου ανοίγεται μια εκτεταμένη βαλτώδης πεδιάδα η οποία συνεχίζεται στο έδαφος της γειτονικής Νικαράγουας. Τα πιο έκδηλα μορφολογικά στοιχεία αντιπροσωπεύονται από τις κοιλάδες που είναι διατεταγμένες περιθωριακά στο υψίπεδο και μερικές φορές εισχωρούν βαθιά, διευκολύνοντας την προσπέλαση από τις ακτές προς το εσωτερικό, όπως είναι ιδιαίτερα οι κοιλάδες του Oυλούα και του Aγκουάν, που ανοίγουν προς την καραϊβική ακτή, όπως επίσης και εκείνες που συμβάλλουν στον κόλπο Φονσέκα. Η κοιλάδα του Oυλούα είναι η πιο σπουδαία, τουλάχιστον από ανθρωπολογική άποψη. Στο εσωτερικό τμήμα του υψιπέδου η διαμήκης ευθυγράμμιση των αναγλύφων και των κοιλάδων εξαφανίζεται και υπεισέρχεται μια πιο ποικίλη και λιγότερο κανονική διάταξη, μολονότι οι σύντομες ορεινές αλυσίδες είναι προσανατολισμένες κυρίως από τα βορειοδυτικά προς τα νοτιοανατολικά. Όλο αυτό το τμήμα, εξαιτίας της παρουσίας ηφαιστείων, είναι πολύ εύφορο, ιδιαίτερα στα βαθύπεδα Nτανλί, Άνχελες, Tαλάνγκα και κατά μήκος του ρου του Tσολουτέκα. Η νότια και κεντρική πλευρά του υψιπέδου κατέρχεται βαθμιαία προς τον κόλπο Φονσέκα, που ήταν, πιθανότατα πολύ πιο μεγάλος κάποτε. Σήμερα ορίζεται από δύο ηφαιστειακά ακρωτήρια, το Kοντσάγκουα στα βόρεια, στο έδαφος του Ελ Σαλβαδόρ, και το Kοσιγκουίνα στα νότια, στο έδαφος της Νικαράγουας· είναι διάσπαρτο από μικρά ηφαιστειογενή νησιά, το μεγαλύτερο από τα οποία, η Σακάτε Γκράντε, παρουσιάζει μια τραχιά όψη και οι κώνοι της φτάνουν σε ύψος 700 μ.Η Ο. έχει τροπικό κλίμα, που επηρεάζεται πολύ από την περιοχή της καραϊβικής. Θερμό και υγρό, το κλίμα αυτό συνοδεύεται από ισχυρές βροχοπτώσεις κατά μήκος όλης της βόρειας παράκτιας λωρίδας, και μετριάζεται ελαφρά, στις πιο εσωτερικές ζώνες, από το υψόμετρο (τιέρας τεμπλάδας). Οι ακτές και τα βαθύπεδα έχουν μέσες ετήσιες θερμοκρασίες μεταξύ 25 και 30οC, με ημερήσιες και εποχιακές θερμικές διακυμάνσεις πολύ περιορισμένες. Από τα 500 έως τα 1.200 μ. πάνω από το επίπεδο της θάλασσας, η θερμοκρασία ελαττώνεται ελαφρά· παρατηρούνται μέσες ετήσιες θερμοκρασίες μεταξύ 20 και 25οC· πάνω από τα 1.500 μ. η θερμοκρασία πέφτει ακόμα περισσότερο, χωρίς όμως να ξεπεράσει το ελάχιστο όριο των 15οC. Οι βροχές είναι άφθονες σε όλη τη βόρεια παράκτια λωρίδα, στις κοιλάδες και στις πεδιάδες που είναι ανοιχτές στους αληγείς· κατά τη διάρκεια της εποχής των βροχών, το ύψος των βροχοπτώσεων κυμαίνεται κατά μέσο όρο μεταξύ 2.200 και 3.500 χιλιοστών· ωστόσο, οι βροχοπτώσεις συνεχίζονται και κατά τη διάρκεια της εποχής της ξηρασίας (Μάιος-Σεπτέμβριος). Συχνές είναι κατά την περίοδο αυτή οι ξαφνικές καταιγίδες και οι κυκλώνες, οι οποίοι πλήττουν με σφοδρότητα τις ακτές της καραϊβικής. Το ύψος των βροχοπτώσεων στις κοιλάδες του εσωτερικού κυμαίνεται κατά μέσο όρο μεταξύ 900 και 1.400 χιλιοστών ετησίως, ενώ στις ακτές του Ειρηνικού ωκεανού οι βροχοπτώσεις είναι πιο άφθονες, πάνω από 2.000 χιλιοστά ετησίως. Ο φυτικός μανδύας είναι πολύ πλούσιος. Επικρατούν τα τροπικά δάση και οι σαβάνες σε όλες τις υγρές ζώνες του βαθυπέδου, όπου είναι αρκετά κοινό ένα είδος τροπικού πεύκου, το Pinus cariboea, το οποίο απαντάται και στα λιγότερο υψηλά ανάγλυφα. Το δάσος αειθαλών βασιλεύει στις πιο υγρές κεντρικές κοιλάδες και κατά μήκος των βόρειων πλαγιών των βουνών: αρκετά διαδεδομένα είναι ο κέδρος, το μαόνι, η σέιμπα (ένα είδος τροπικής συκιάς), η σαποτίλια (από όπου βγαίνει το τσίκλε για την παρασκευή της τσίχλας) και το καουτσούκ. Πάνω από τα 1.500 μ. επικρατούν αντίθετα δάση από δρείες και κωνοφόρα. Το υποδάσος, πλουσιότατο στις υγρές ζώνες λόγω της παρουσίας κληματίδων και άλλων επίφυτων, γίνεται πιο φτωχό στις εύκρατες ζώνες, και εξαφανίζεται τελείως πάνω από τα 2.000 μέτρα. Δάση και σαβάνες δεσπόζουν επίσης στα ανάγλυφα που είναι στραμμένα στον Ειρηνικό ωκεανό, ενώ οι ακτές, τόσο στη μια όσο και στην άλλη πλευρά, είναι διάσπαρτες με σχηματισμούς μαγκρόβιων. Ποικίλη είναι και η πανίδα στην Ο., όπου ζουν πολλές αρκούδες, ελάφια, πίθηκοι, λύκοι και τσακάλια. Μεταξύ των αιλουροειδών, απαντώνται στη χώρα ιαγουάροι, πούμα, οσελότοι και λύγκες. Όταν, το 1508, ο Ισπανός Βισέντε Iάνιες Πινσόν αποβιβάστηκε στην καραϊβική ακτή της Ο., βρήκε 200.000 τουλάχιστον Ινδιάνους, κατά μεγάλο μέρος συγγενείς με τους Μάγια, ο πολιτισμός των οποίων, αφού είχε εξαπλωθεί από αιώνες στη χώρα, είχε δημιουργήσει τη μυστηριώδη Κοπάν (ναοί, ανάκτορα, δρόμοι που εκτείνονται για δεκάδες χιλιόμετρα)· μια πόλη, όμως, εγκαταλελειμμένη ήδη την εποχή της άφιξης των κονκισταδόρες, την οποία στη συνέχεια κατάπιε το δάσος. Τα κυριότερα κέντρα της ανθρώπινης δραστηριότητας ήταν εκείνα των Λένκα, οι οποίοι είχαν εποικίσει το νότιο και κεντρικό τμήμα της χώρας των Πάγια, που εγκαταστάθηκαν στα ανατολικά δάση κατά μήκος του Aγκουάν και του Pίο Kόκο· των Xικάκε, οι οποίοι είχαν καταλάβει το υψίπεδο Γιόρο· των Tσόρτι και των Tσοντάλ, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στις κοιλάδες των δυτικών αλυσίδων. Οι Ισπανοί βρήκαν επίσης, στη βόρεια ακτή, μερικούς πληθυσμούς καραϊβικού κορμού, τους Mοσκίτο, οι οποίοι ίσως παλαιότερα να είχαν προχωρήσει πολύ νοτιότερα, πριν εκδιωχθούν από τους Ινδιάνους. Οι Ισπανοί κατακτητές, που άρχισαν να έρχονται κατά μεγάλους αριθμούς μετά το 1550, εγκαταστάθηκαν κυρίως στις τιέρας τεμπλάδας, τις οποίες απέσπασαν προοδευτικά από τους ιθαγενείς· οι δύο κοινότητες συγχωνεύτηκαν με την πάροδο του χρόνου, δημιουργώντας τη σημερινή καθαρή αριθμητική επικράτηση των μιγάδων (90%) παράλληλα με την κρεολική μειονότητα, η οποία όμως έχει ακόμα στα χέρια της τους κυριότερους μοχλούς της οικονομικής και της κοινωνικής ζωής. Η μετέπειτα βρετανική εποίκιση άφησε ίχνη στα νησιά της Mπαΐα και, σε πολύ πιο περιορισμένο μέτρο, σε μερικά τμήματα της βόρειας ακτής, όπου εισήχθησαν, μεταξύ του 18ου και του 19ου αι., ομάδες νέγρων που χρησιμοποιήθηκαν για τις εργασίες στις φυτείες· από αυτούς προήλθαν αργότερα οι σάμπος, και αυτοί συγκεντρωμένοι στην καραϊβική πλευρά της χώρας.Συνολικά, παρά το υψηλό ποσοστό δημογραφικής αύξησης (3,9% το χρόνο μεταξύ 1970 και 1975, 3,2% μεταξύ 1985-90, και 2,32% το 2003), η Ο. είναι μια από τις πιο αραιοκατοικημένες χώρες της ισθμικής Αμερικής (το 2003, η μέση πυκνότητα είναι 60 κάτ. ανά τ. χλμ.), και αυτό εξηγείται από τις εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες του περιβάλλοντος που επικρατούν στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας, και ιδιαίτερα στο βορειοανατολικό (στη Mοσκιτία). Το 2003, το προσδόκιμο ζωής ήταν τα 68 χρόνια για τις γυναίκες και τα 65 χρόνια για τους άντρες.Οι κάτοικοι της Ο. ζουν κυρίως στην ύπαιθρο, που φιλοξενεί ακόμα περίπου το 56,4% του συνόλου των κατοίκων της χώρας· το φαινόμενο της αστυφιλίας είναι συνεπώς σχετικά περιορισμένο, σε απόλυτη συμφωνία με την ασθενή οικονομία και κυρίως με το χαμηλό επίπεδο εκβιομηχάνισης της χώρας.Η πρωτεύουσα Tεγκουσιγκάλπα γνώρισε συνεχή ανάπτυξη· άλλη περιοχή με φαινόμενα αστυφιλίας είναι η τελευταία πεδιάδα του Pίο Oυλούα (διαμέρισμα Kορτές), όπου η Σαν Πέδρο Σούλα γνώρισε, μετά το 1960, μεγάλη δημογραφική ανάπτυξη και έγινε η δεύτερη πόλη της χώρας και το κυριότερο οικονομικό της κέντρο, μαζί με την Πουέρτο Kορτές. Αλλά και σε σχέση με τη μικρή πυκνότητα, η γεωγραφική κινητικότητα του πληθυσμού είναι ακόμα πολύ χαμηλή, και τα δυτικά υψίπεδα εξακολουθούν να είναι οι πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές, στη βάση μιας εδαφικής οργάνωσης που στηρίζεται σε πολυάριθμα μικρά εμπορικά και γεωργικά κέντρα. Η Tεγκουσιγκάλπα βρίσκεται σε υψόμετρο περίπου 1.000 μ. και είναι η ιστορική, οικονομική και πνευματική πρωτεύουσα της Ο. Η πρόσφατη ανάπτυξή της (από 270.000 σε 1.248.300 κατ. στα τελευταία 35 χρόνια) είχε ως αποτέλεσμα να απορροφήσει η αστική περιοχή τα μεγάλα γειτονικά κέντρα Σαν Xουανσίτο και Kομαγιαγκουέλα. Το κλίμα δεν είναι υπερβολικά θερμό, αλλά μάλλον πνιγηρό. Άλλοτε σπουδαίο εξορυκτικό κέντρο, χάρη στις γειτονικές χρυσοφόρες περιοχές που έχουν πια εξαντληθεί, η Tεγκουσιγκάλπα είναι σήμερα η καρδιά της εκτεταμένης γεωργικής ζώνης των δυτικών υψιπέδων, καθώς και σπουδαίο βιομηχανικό (με συγκροτήματα ειδών διατροφής, υφαντουργίας, μηχανών, χημικών προϊόντων, για την επεξεργασία του ξύλου, του δέρματος και του καπνού), εμπορικό και οικονομικό κέντρο. Η πόλη παρουσιάζει ακόμα την τυπική αποικιακή ισπανική όψη και αποτελείται από δύο πυρήνες, που χωρίζονται μεταξύ τους από τον ποταμό Tσολουτέκα· στα βόρεια είναι η καθαυτή Tεγκουσιγκάλπα, με στενούς και ελικοειδείς δρόμους που ανεβαίνουν στις πλαγιές του Πικάτσο· στα νοτιοδυτικά είναι η Kομαγιαγκουέλα, που βρίσκεται σε μια πεδινή περιοχή, με φαρδείς δρόμους που τέμνονται σε ορθή γωνία. Ενώνεται οδικά με την Carretera panamericana (παναμερικανικό αυτοκινητόδρομο) και διαθέτει διεθνή αερολιμένα. Η Tεγκουσιγκάλπα, τέλος, έχει ένα σημαντικό πανεπιστήμιο και μερικούς ενδιαφέροντες ναούς που χρονολογούνται από την εποχή της αποικιοκρατίας. Στα υψίπεδα βρίσκονται μερικά άλλα σπουδαία αστικά κέντρα, από τα οποία κυριότερα είναι η Σάντα Pόσα δε Kοπάν, στο βορειοδυτικό τμήμα της χώρας, και η Kομαγιάγκουα. Η πρώτη βρίσκεται σε μια καταπράσινη κοιλάδα ανάμεσα στη Σιέρα δε λα Γκρίτα και στη Σιέρα ντελ Mερεντόν· κυριότερο κέντρο των ιθαγενών, χτίστηκε κοντά στα αρχαία ερείπια της Kοπάν. Είναι μια μεγάλη γεωργική αγορά (καπνός, καφές), με συγκροτήματα για τη μεταποίηση των προϊόντων. Η Kομαγιάγκουα, που ιδρύθηκε από τους Ισπανούς στη δεξιά όχθη του Oυμούγια το 1540, ήταν για πολύ καιρό πρωτεύουσα της ισπανικής Ο., και ονομαζόταν Bαλιαδολίδ λα Nουέβα· ήταν επίσης πρωτεύουσα της δημοκρατίας από το 1821 έως το 1880, όταν αντικαταστάθηκε από την Tεγκουσιγκάλπα. Έχει ένα θαυμάσιο καθεδρικό ναό που χτίστηκε τον 18ο αι. και άλλα κτίρια της αποικιακής εποχής. Διαθέτει ακόμα βιομηχανικά συγκροτήματα. Η Σαν Πέδρο Σούλα, κυριότερο οικονομικό κέντρο της Ο., είναι πρωτεύουσα του διαμερίσματος Kορτές. Από το λιμάνι της (Πουέρτο Kορτές) περνά το μεγαλύτερο μέρος των εξαγωγών μπανάνας, καφέ, ζαχαροκάλαμου κ.ά. Η πόλη διαθέτει επίσης βιομηχανίες ειδών διατροφής, μηχανών, χημικών προϊόντων και υφαντουργίας. Στους λόφους που την περιβάλλουν, έχουν δημιουργηθεί μερικές συνοικίες στις οποίες ζουν κυρίως Αμερικανοί επιχειρηματίες και υπάλληλοι της United Fruit Co.Η Ο. είναι μια από τις πιο φτωχές χώρες της ισθμικής Αμερικής, καθώς το 1993, το 53% των κατοίκων ζούσαν κάτω από τα όρια φτώχειας. Οι αιτίες της σημερινής οπισθοδρόμησης ανάγονται στην αποικιακή περίοδο και στην πιο πρόσφατη επέμβαση της ισχυρής βορειοαμερικανικής εταιρείας United Fruit Cο. (σήμερα United Brands), η οποία έχει επιβάλλει στη χώρα μια μορφή εκμετάλλευσης του εδάφους που βασίζεται στην εμπορική γεωργία φυτείας, καθιστώντας έτσι την Ο. (που δεν στερείται καλών πλουτοπαραγωγικών πηγών) ένα είδος Δημοκρατίας της Μπανανίας. Εξάλλου, οι διενέξεις με το γειτονικό Eλ Σαλβαδόρ (πόλεμος αστραπή του 1969) δεν επέτρεψαν την εκμετάλλευση των ευκαιριών που προσέφερε η κεντροαμερικανική κοινή αγορά. Σήμερα, η χώρα αντιμετωπίζει πρόσθετα προβλήματα, όπως ένα τεράστιο δημόσιο χρέος και, μετά το 1994, την ενεργειακή κρίση από την αδυναμία των υδροηλεκτρικών σταθμών να καλύψουν την παραγωγή τους λόγω της ανομβρίας που είχε πλήξει τη χώρα. Η κυβέρνηση προχώρησε τα τελευταία χρόνια σε μέτρα, όπως στον περιορισμό των κρατικών δαπανών, σε επιδοτήσεις, σε ιδιωτικοποιήσεις κρατικών επιχειρήσεων, στην υποτίμηση του νομίσματος κ.ά., για να αντιμετωπίσει την κρίση. Το 2002, το AEΠ ήταν 17.600 εκατ. δολάρια, ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας 2%, το κατά κεφαλήν εισόδημα 2.600 δολάρια, ο πληθωρισμός 7,7% και η ανεργία 28%. Στον πρωτογενή τομέα (γεωργία) απασχολείται το 14% του εργατικού δυναμικού, στον δευτερογενή τομέα (βιομηχανία) το 32% και στον τριτογενή τομέα (υπηρεσίες) το 54% του εργατικού δυναμικού της χώρας.Αρόσιμο είναι περίπου το 13% των εδαφών της Ο., κυρίως στις παράκτιες πεδιάδες. Τα κυρίαρχα γεωργικά προϊόντα είναι ο καφές (160.000 τόνοι στα μέσα της δεκαετίας του 1990), και οι μπανάνες (839.000 τόνοι κατά την ίδια περίοδο). Άλλο σημαντικό γεωργικό προϊόν είναι το ζαχαροκάλαμο (3.800.000 τόνοι στα μέσα της δεκαετίας του 1990). Τα κυριότερα γεωργικά προϊόντα διατροφής είναι το καλαμπόκι (500.000 τόνοι στα μέσα της δεκαετίας του 1990), τα ξερά φασόλια (38.000 τόνοι), και το ρύζι (7.000 τόνοι). Παράγονται επίσης στη χώρα κίτρα και ανανάδες. Η εκμετάλλευση των δασών αποτελεί σημαντική πηγή εσόδων για την Ο. Το 2002, παρήχθησαν 7,4 εκατ. κυβικά μέτρα ξυλείας.Το 2001, το ζωικό κεφάλαιο περιλάμβανε περίπου 1.700.000 βοοειδή και 550.000 χοίρους. Για την εγχώρια κατανάλωση, εκτρέφονται περίπου 18 εκατ. κοτόπουλα. Τα αλιεύματα, το 1997, άγγιξαν τους 23.585 τόνους, κυρίως οστρακόδερμων. Βιομηχανία, ορυκτός πλούτος και ενέργεια. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1950, η βιομηχανία της Ο. άρχισε να αναπτύσσεται σημαντικά, σε περιορισμένη ωστόσο κλίμακα και τοπικά. Σε αρκετά μεγάλες ποσότητες ώστε να επιτρέπουν και την εξαγωγή τους παράγονται τσιμέντο, βαμβάκι, προϊόντα διατροφής (καφές, μπανάνες και οστρακόδερμα), και ξυλεία.Στις παρυφές της αρχαίας αυτοκρατορίας των Μάγια, που είχε στην Kοπάν ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα της, η Ο. (ή Λας Iμπουέρας) ανακαλύφθηκε από τον Χριστόφορο Κολόμβο το 1502 και το 1524 κατακτήθηκε από τον Ισπανό Kριστόμπαλ δε Oλίδ. Η χώρα ενσωματώθηκε στην αντιβασιλεία της Νέας Ισπανίας (Μεξικό), τις τύχες της οποίας ακολούθησε έως την ανεξαρτησία της. Αποσπάστηκε οριστικά από το Μεξικό το 1823, έτος κατά το οποίο γεννήθηκε το νέο κράτος των Ηνωμένων Επαρχιών της Κεντρικής Αερικής (Κόστα Ρίκα, Ελ Σαλβαδόρ, Γουατεμάλα, Ο., και Νικαράγουα). Το 1839, παρά την ομοσπονδιακή αντίσταση του Oνδουρανού Φρανσίσκο Mορασάν (1799-1842), τα πέντε μέλη της ενότητας χωρίστηκαν, αποκτώντας καθένα δική του οντότητα. Γύρω στα μέσα του αιώνα η Ο., όπως και όλη η κεντρική Αμερική καθώς και η Αμερική των ακτών της Καραϊβικής, άρχισε να υφίσταται την οικονομική επίδραση των Ηνωμένων Πολιτειών. Μεταξύ του τέλους του 19ου αι. και των αρχών του 20ού αι. εδραιώθηκαν ιδιαίτερα η United Fruit Co. και η Standard Fruit Co., οι οποίες, άμεσα ή σε συνεργασία με άλλες εταιρείες, έθεσαν υπό τον έλεγχό τους την παραγωγή μπανάνα· οι τοπικοί γαιοκτήμονες συμμάχησαν με τους βορειοαμερικανούς και η χώρα μπήκε έτσι σε μια φάση εντατικής εκμετάλλευσης, χωρίς ωστόσο να αποκομίζει σημαντικά οικονομικά οφέλη. Το 1933, ανήλθε στην εξουσία, με πραξικόπημα, ο συντηρητικός στρατηγός Tιμπούρσιο Kαρίας Aντίνο, ο οποίος κατόρθωσε να διατηρήσει το αξίωμα του προέδρου έως το 1949. Τον διαδέχθηκαν ο Xουάν Mανουέλ Γκάλβες (1949-54) και ο Xούλιο Λοσάνο Nτίας (1954-56). Το 1957, οι εκλογές έδωσαν τη νίκη στον φιλελεύθερο Pαμόν Bιλιέδα Mοράλες, ο οποίος προέβη σε μεταρρυθμίσεις, έστω και μικρές, αλλά οι συντηρητικοί δεν δέχτηκαν τους νεωτερισμούς και το 1963 υποκίνησαν μια πολλοστή επέμβαση των στρατιωτικών για να αποκαταστήσουν την παλιά τάξη· αρχηγός του κράτους έγινε ο συνταγματάρχης Oσβάλντο Λόπες Aρελιάνο. Στο μεταξύ, η Tεγκουσιγκάλπα είχε προσχωρήσει στην οργάνωση των κρατών της Κεντρικής Αμερικής (συμφωνία του Σαν Σαλβαδόρ, 1951), που δημιουργήθηκε για να ευνοήσει την οικονομική και πολιτική συγχώνευση του τομέα, και σε μια συνθήκη του 1960, που έθετε ως αντικειμενικό σκοπό τη δημιουργία μιας κοινής αγοράς στην περιοχή. Ο προσανατολισμός αυτός της εξωτερικής πολιτικής δεν εμπόδισε, το 1969, την έναρξη εχθροπραξιών με το Ελ Σαλβαδόρ, λόγω των προβλημάτων που δημιουργούσε η ισχυρή μετανάστευση των κατοίκων του Ελ Σαλβαδόρ προς την Ο. Η σύρραξη διήρκεσε λίγες μέρες, αλλά δημιούργησε κρίση στην ενωτική διαδικασία της Κεντρικής Αμερικής. Από οικονομική κυρίως άποψη, η Ο. δέχτηκε ισχυρό πλήγμα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, το 1971, την εκλογική νίκη για την προεδρία της δημοκρατίας του εθνικιστή υποψήφιου Pαμόν Eρνέστο Kρους, αντιπάλου του Λόπες Aρελιάνο. Ο τελευταίος αυτός περίμενε λίγο περισσότερο από ένα χρόνο και στις 4 Δεκεμβρίου 1972 ανέτρεψε τον Kρους, ξαναπαίρνοντας την προεδρία, αλλά ανετράπη με τη σειρά του, τον Απρίλιο του 1975, μετά από ένα αναίμακτο πραξικόπημα υπό την ηγεσία νεαρών αξιωματικών οι οποίοι ένιωθαν την ανάγκη να προβούν σε αγροτικές μεταρρυθμίσεις. Ένα ακόμα πραξικόπημα (Αύγουστος 1978) ανάγκαζε τον πρόεδρο Xουάν Aλμπέρτο Mελγκάρ Kάστρο να παραιτηθεί και να παραχωρήσει τη θέση του στον αρχηγό του στρατού. Η στρατιωτική διακυβέρνηση της χώρας τερματίστηκε τυπικά τον Απρίλιο του 1980, με τις εκλογές για τη συντακτική συνέλευση. Το Φιλελεύθερο Κόμμα κέρδισε με ποσοστό 52%, αλλά δεν κατόρθωσε να πάρει την εξουσία. Ο στρατηγός Πολικάρπο Παζ ανέλαβε προσωρινά, για ένα χρόνο, την προεδρία. Στις εκλογές του 1981, το Φιλελεύθερο Κόμμα κέρδισε την απόλυτη πλειοψηφία και ο ηγέτης του, δόκτωρ Pομπέρτο Σουάζο, αναδείχθηκε πρόεδρος. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’80, οι σχέσεις της Ο. με τη Νικαράγουα ήταν τεταμένες, λόγω των βάσεων που διατηρούσαν οι νικαραγουανοί αντάρτες κόντρας στο έδαφος της Ο. Η εξουσία παραμένει στα χέρια του στρατηγού Γκουστάβο Aλβαρέζ, ο οποίος ετέθη επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων και τα επόμενα δύο χρόνια κατέστειλε την πολιτική δράση της αντιπολίτευσης. Τον Μάρτιο του 1984, ο στρατηγός Aλβαρέζ απομακρύνθηκε από την ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων, μετά την παρέμβαση ομάδας στρατιωτικών. Στις προεδρικές εκλογές του 1985, ο υποψήφιος του Εθνικού Κόμματος Pαφαέλ Λεονάρντο Kαγιέχας απέσπασε το 42% των ψήφων, αλλά νικητής ανακηρύχθηκε (λόγω του περίπλοκου εκλογικού συστήματος) ο υποψήφιος του Φιλελεύθερου Κόμματος, Xοσέ Σιμεόν Aσκόνα, αν και με μόλις το 27% των ψήφων. Το 1986, επιδεινώθηκαν οι σχέσεις της Ο. με τη Νικαράγουα, καθώς η Μανάγκουα κατηγορούσε την κυβέρνηση της Ο. ότι είχε μετατρέψει τη χώρα σε στρατιωτική βάση των αντικομουνιστών ανταρτών Κόντρας. Τον Αύγουστο του 1987, οι πρόεδροι των πέντε χωρών της κεντρικής Αμερικής υπέγραψαν συμφωνία για την ειρήνευση στην περιοχή (γνωστή ως συμφωνία Eσκιπούλας), η οποία προέβλεπε την ταυτόχρονη κατάπαυση του πυρός στη Νικαράγουα και στο Σαλβαδόρ. Το 1989, ο στρατηγός Aλβαρέζ δολοφονήθηκε από αριστερούς αντάρτες και, στις εκλογές του Νοεμβρίου, νίκησε το Εθνικό Κόμμα, με αποτέλεσμα να αναδειχθεί πρόεδρος ο Pαφαέλ Λεονάρντο Kαγιέχας. Η Διεθνής Αμνηστεία κατηγόρησε την ηγεσία των δυνάμεων ασφαλείας της χώρας για συνεχείς καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και για δολοφονίες συνδικαλιστών και αγροτών. Στις προεδρικές εκλογές του 1993, εξελέγη πρόεδρος ο υποψήφιος του Φιλελεύθερου Κόμματος, Kάρλος Pομπέρτο Pέινα. Εναντίον του προέδρου Pέινα έγιναν δύο απόπειρες δολοφονίας και το ίδιο διάστημα οργανώθηκαν μεγάλες διαδηλώσεις στην πρωτεύουσα, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη συνεχιζόμενη υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων. Ωστόσο, ο πρόεδρος Ρέινα προέβη σε μακροπρόθεσμες οικονομικές μεταρρυθμίσεις, προσπάθησε να θέσει τον στρατό υπό πολιτικό έλεγχο και να διερευνήσει προηγούμενες καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τον Σεπτέμβριο του 1995, τα κυριότερα πολιτικά κόμματα δημιούργησαν έναν νέο πολιτικό σχηματισμό, γνωστό ως Εθνικό Συμβούλιο Σύγκλισης, ο οποίος σκοπό είχε την επίτευξη συναίνεσης για την επίλυση των κοινωνικών, των πολιτικών και των οικονομικών προβλημάτων που αντιμετώπιζε η Ο. Τον Αύγουστο του 1997, ο τέως αρχιεπίσκοπος της Τεγκουσιγκάλπα, Όσκαρ Αντρές Μαρατσιάγκα, διορίστηκε, με τη σύμφωνη γνώμη του Βατικανού, επικεφαλής της αστυνομίας, κατά τη μετάβαση του ελέγχου της αστυνομίας από τους στρατιωτικούς στους πολιτικούς. Στις 26 Οκτωβρίου του 1998, η Ο. επλήγη σκληρά από τον τυφώνα Μιτς, ο οποίος προκάλεσε 5.000 νεκρούς και χιλιάδες άστεγους. Τον Αύγουστο του 1999, η κυβέρνηση διέψευσε φήμες περί επικείμενου στρατιωτικού πραξικοπήματος, ωστόσο πολλοί στρατιωτικοί αξιωματούχοι αντικαταστάθηκαν. Τον Ιούνιο του 2000, η Ο., η Γουατεμάλα και το Ελ Σαλβαδόρ υπέγραψαν με το Μεξικό συμφωνία ελεύθερου εμπορίου, ως μέτρο για την τόνωση της οικονομίας. Εξαιτίας των συνεχιζόμενων πλημμυρών, η κυβέρνηση εξαναγκάστηκε, τον Ιούλιο του 2001, να κηρύξει οχτώ διαμερίσματα της χώρας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Στα τέλη του 2001, το κυβερνόν Φιλελεύθερο Κόμμα ηττήθηκε στις προεδρικές εκλογές από το Εθνικό Κόμμα, του οποίου ο υποψήφιος, Ρικάρντο Μαντούρο, απέσπασε το 53% των ψήφων και ανέλαβε τα καθήκοντα του προέδρου της χώρας τον Ιανουάριο του 2002.Ο πρώτος συγγραφέας της χώρας είναι ο Xοσέ Σεσίλιο ντελ Bάλε (1780-1834), εκπρόσωπος του Διαφωτισμού στην Ο., ακολουθούμενος από άλλους συγγραφείς που προσπάθησαν να διαδώσουν τις ιδέες αυτές στην χώρα. Ο νεοκλασικιστής ποιητής Xοσέ Tρινιδάδ Pέγες (1797-1855), ιδρυτής του πανεπιστημίου του Tεγκουσιγκάλπα, προώθησε δραστήρια την κουλτούρα στη χώρα του. Ωστόσο, μια πραγματική λογοτεχνική δραστηριότητα άρχισε με τους μοντερνιστές ποιητές Xουάν Pαμόν Mολίνα (1875-1908) και Φροϊλάν Tούρτσος (1875-1943), ο οποίος ήταν και εξαίρετος διηγηματογράφος. Ακολούθησαν συγγραφείς, όπως ο Zερόνιμο X. Pέινα, ο Λουίς A. Zουνίιγκα, οι αδελφοί Aουγκούστο και Aντάν Kοέλο, ο Xόρχε Φ. Zεπέντα, ο Σαλβαδόρ Tούρτσος, ο Xουλιόν Λόπες Πινέδα, καθώς και ο Aλφόνσο Γκουιλέν Zελάγια (1878-1947), ο οποίος εισήγαγε στοιχεία μοντερνισμού στην ποίηση. Ωστόσο, ο σημαντικότερος συγγραφέας του 20ού αιώνα ήταν ο Pαφαέλ Eλιόρδο Bάλε (1891-1959), πολυγραφότατος ποιητής, χρονικογράφος, διηγηματογράφος, ιστορικός και δοκιμιογράφος. Στο σύγχρονο λογοτεχνικό πανόραμα της χώρας καθιερώθηκαν οι ποιητές Όσκαρ Aκόστα και Nτανιέλ Λένες, οι διηγηματογράφοι Bίκτορ Kάσερες Λάρα, Xούλιο Σέζαρ Eσκότο και Pαμόν Aμάγια, καθώς επίσης και ο κωμωδιογράφος Aντρές Mόρις.Η σημερινή Δημοκρατία της Ο. εμφανιζόταν στα μάτια των Ισπανών κατακτητών ως τμήμα της μεγάλης αυτοκρατορίας των Μάγια. Την προκλασική εποχή, ένα πολιτιστικό της κέντρο βρισκόταν στην Πλάγια δε λος Mουέρτος, στις όχθες του ποταμού Oυλούα. Τα αγγεία και τα μικρά ειδώλια από οπτή γη (τερακότα) που βρέθηκαν εκεί εμφανίζουν μεγάλη ομοιότητα με τον γουατεμαλικό πολιτισμό της Mιραφλόρες και με τον μεξικανικό πολιτισμό της Tλατίλκο. Ανάμεσα στα κυριότερα κέντρα του πολιτισμού των Μάγια συγκαταλέγεται η Kοπάν. Η κλασική περίοδος των Μάγια είχε στην Ο. ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα της στην Kοπάν, που βρίσκεται σε υψόμετρο 600 από την επιφάνεια της θάλασσας και βρέχεται από τις όχθες του ομώνυμου ποταμού. Η πόλη, μολονότι ήταν εγκαταλελειμμένη ήδη από αρκετό καιρό, αναφερόταν ακόμα ως Kοπάν όταν οι Ισπανοί έφτασαν για πρώτη φορά στην περιοχή· δεν είναι γνωστό όμως αν αυτό ήταν το αρχικό της όνομα· οι ειδικοί εικάζουν πως θα έπρεπε να υπήρχε πολύ πριν από τις χρονολογίες που είναι χαραγμένες στα μνημεία της (469-800). Η Κοπάν ήταν αναμφίβολα ένα από τα σπουδαιότερα τελετουργικά κέντρα, ιδιαίτερα αναφορικά με την αστρονομία. Γύρω στο 700, υιοθετήθηκε μια νέα μέθοδος για τον υπολογισμό των φάσεων της σελήνης και καθιερώθηκε επίσης ένα πιο τελειοποιημένο σύστημα για τη μέτρηση του ηλιακού έτους. Ένας βωμός ήταν αφιερωμένος στο γεγονός αυτό: παρουσιάζει δεκαέξι πρόσωπα συγκεντρωμένα γύρω από τα γλυπτά της χρονολογίας. Το συγκρότημα της Kοπάν είναι επίσης σπουδαίο επειδή εκεί βρίσκονταν γλυπτά της μεταγενέστερης κλασικής περιόδου σε μεγαλύτερους αριθμούς από κάθε άλλο σύγχρονό της κέντρο. Η πόλη αποτελείτο από έναν κύριο πυρήνα οικοδομημάτων και, σε περίπου 10 χιλιόμετρα, από δεκαέξι εξωτερικές εξαρτώμενες ομάδες. Ο κύριος πυρήνας καταλάμβανε έκταση εβδομήντα πέντε εκταρίων και περιλάμβανε την ακρόπολη με τις πέντε πλατείες της. Αυτή αποτελούσε ένα επιβλητικό συγκρότημα από πυραμίδες, ναούς και αναβαθμίδες· η μεγάλη κεντρική πλατεία, εκτός από μια πυραμίδα με ορθογώνια βάση, είχε σημαντικό αριθμό από καθίσματα από πέτρα, από σκαλιστούς βωμούς και από στήλες. Το πλατύσκαλο των ιερογλυφικών (που υψωνόταν με τα εξήντα δύο σκαλιά του τα οποία καλύπτονταν από γλυπτά στην ομώνυμη αυλή, την αυλή των ιερογλυφικών, στο κέντρο της οποίας υπήρχαν έξι ανθρωπόμορφα αγάλματα ντυμένα πολυτελώς) οδηγούσε στον ναό 26, μια πυραμίδα που σήμερα είναι σχεδόν κατεστραμμένη, αλλά που τα γλυπτά της τμήματα τα οποία έχουν διασωθεί μαρτυρούν τη μεγάλη ομορφιά της. Η ανατολική αυλή η οποία, όπως και η δυτική, ήταν υπερυψωμένη 10 περίπου μέτρα σε σχέση με τις άλλες και την οποία διακοσμούσε το πλατύσκαλο του ιαγουάρου, οδηγούσε σε ένα οροπέδιο, στο κέντρο του οποίου βρισκόταν ένα κολοσσιαίο κεφάλι που αντιπροσώπευε τον πλανήτη Αφροδίτη. Η μεγάλη δυτική αυλή περιβαλλόταν από ναούς και στις τέσσερις πλευρές· ένα μεγάλο πλατύσκαλο οδηγούσε στον ναό 11 ή ναό των επιγραφών, ορθογώνιου σχήματος, με δύο στοές που τέμνονταν σε ορθή γωνία και κατέληγαν αντίστοιχα σε μια πύλη διακοσμημένη με διάφορες γλυπτές παραστάσεις. Στην Kοπάν βρέθηκε επίσης το γήπεδο στο οποίο παιζόταν ένα είδος τένις εκείνης της εποχής, το οποίο αποτελείτο από μια αυλή η οποία οριζόταν από δύο πλευρικά αντερείσματα που οδηγούσαν στις πλευρικές πλατφόρμες, με ίχνη από οικοδομήματα, πιθανότατα ναούς, στους οποίους οι παίκτες προσέφεραν θυσίες με την ευκαιρία των τελετουργικών αγώνων. Το χαρακτηριστικό σημείο των περίφημων στηλών της Kοπάν είναι τα σκαλισμένα μετωπικά πρόσωπα, αντίθετα με το μεγαλύτερο μέρος που εμφανίζουν κεφάλι και γάμπες σε προφίλ, κορμό και μπράτσα μετωπικά, τα πόδια το ένα πίσω από το άλλο σύμφωνα με την πιο παλιά απεικόνιση των Μάγια της ανθρώπινης μορφής. Είναι γνωστές συνολικά 38, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων των ετών 613 και 783, όλες λαξευμένες σε ανδεσίτη. Μερικές παρουσιάζουν χαρακτικά μονάχα σε μια από τις πλευρές, άλλες στις δύο, στις τρεις ή και στις τέσσερις. Υπάρχουν επίσης στήλες που απεικονίζουν ανθρώπινες μορφές μαζί με γλυπτές παραστάσεις και διακοσμητικά μοτίβα· είναι γνωστή μέχρι σήμερα μια μόνο γυναικεία απεικόνιση. Όλες οι στήλες είναι τοποθετημένες σε κοιλότητες σε σχήμα σταυρού, όπου τοποθετούνταν πιθανότατα οι προσφορές, και δίπλα σε αυτές τα μνημεία. Η Ο. είναι ίσως το λιγότερο γνωστό κράτος της Κεντρικής Αμερικής και εκείνο το οποίο έχει γίνει αντικείμενο ελάχιστων μελετών όσον αφορά την αποικιακή τέχνη, λόγω κυρίως των δυσκολιών που παρουσιάζουν οι μετακινήσεις στο εσωτερικό της χώρας. Στην αρχαία πρωτεύουσα Kομαγιάγκουα και στη σημερινή Tεγκουσιγκάλπα, η αρχιτεκτονική εμφανίστηκε επηρεασμένη από την πολύ πιο σπουδαία παράδοση της γειτονικής Aντίγκουα. Μετά την καταστροφή της Tρουχίγιο από τους Ολλανδούς, η Κομαγιάγκουα έπαιξε ρόλο πρωταρχικής σπουδαιότητας, χάρη στην πιο προφυλαγμένη θέση της στο εσωτερικό και στη λειτουργία της ως γέφυρας ανάμεσα στον Ατλαντικό και στον Ειρηνικό ωκεανό. Ο καθεδρικός ναός, που χτίστηκε κατά την πρώτη εικοσαετία του 18ου αι., με αρκετή πολυτέλεια, είναι ένα οικοδόμημα με τρία κλίτη, το εσωτερικό του οποίου παρουσιάζεται αρκετά φτωχό, μετά από την ολοκληρωτική σχεδόν καταστροφή που υπέστησαν οι διακοσμήσεις. Η Tεγκουσιγκάλπα, η οποία ιδρύθηκε το 1578 με το άνοιγμα των χρυσωρυχείων και των ορυχείων αργύρου, ανέλαβε πολύ σύντομα τον ρόλο σπουδαίας πόλης. Ο καθεδρικός της ναός επιβεβαίωνε για μια ακόμα φορά τη σπουδαιότητα της Aντίγκουα ως πόλης-προτύπου. Το πιο σημαντικό τμήμα του είναι η ανατολική πλευρά, στη μεγαλοπρέπεια της οποίας συμβάλλουν πολύ οι δύο πύλες που ανοίγουν στις πλευρές των δύο πύργων. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης ο ναός δε λος Nτολόρες. Το μεγαλύτερο παρεκκλήσι διατηρεί ακόμα τον παλιό οκτάγωνο θόλο του από σκαλιστό ξύλο, διακοσμημένο με χρυσό, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα έργα τέχνης ισπανικής επίδρασης στην Κεντρική Αμερική. Όσον αφορά τη γλυπτική, στην αρχιτεκτονική διακόσμηση και στη διακόσμηση των ιερών, παρατηρήθηκε κάποια επινοητικότητα, κυρίως τον 18ο αι. Κατά τον 16ο και τον 17ο αι., αντίθετα, πολλά έργα εισήχθησαν από τη Σεβίλλη· ο καθεδρικός ναός της Kομαγιάγκουα προσέφερε μια σημαντική ομάδα έργων, ανάμεσα στα οποία ο Εσταυρωμένος, όψιμο έργο του Aντρέας δε Oκάμπο, ο οποίος εργάστηκε στη Σεβίλλη το 1575. Όσον αφορά τη σύγχρονη τέχνη, η Ο. δεν παρουσιάζει ιδιαίτερα στοιχεία και ζει στην αντανάκλαση μιας κοσμοπολίτικης τέχνης διεθνούς τύπου. Μερική άποψη της Τεγκουσιγκάλπα. Ο μπαρόκ ναός της Παναγίας των θρήνων, που βρίσκεται στην πρωτεύουσα της Ονδούρας Τεγκουσιγκάλπα, θεωρείται το κορυφαίο επίτευγμα της ονδουριανής αρχιτεκτονικής. Ο ναός που έχει φανερά τα σημάδια της ισπανικής επίδρασης, έχει πλούσια εσωτερική διακόσμηση. Γλυπτά στην Κοπάν, ένα από τα σπουδαιότερα τελετουργικά κέντρα των Μάγια στην Ονδούρα. Χαραγμένη ανθρωπόμορφη στήλη στην Κοπάν. Σύμφωνα με τα υπόλοιπα ευρύματα της περιοχής οι στήλες χρησιμοποιούνταν για λατρευτικούς σκοπούς. Τοπίο της περιοχής Κοπάν, στο δοτικό τμήμα της χώρας: η Ονδούρα είναι κυρίως ορεινή, με πολυάριθμες οροσειρές σκεπασμένες από πλούσιους βοσκότοπους ή πυκνά δάση. Μια χαρακτηριστική φωτογραφία της πλούσιας βλάστησης των δασών της Ονδούρας. Η τροπική αυτή βλάστηση ευνοείται από το θερμό και υγρό κλίμα της χώρας. Επίσημη ονομασία: Δημοκρατία της Ονδούρας Έκταση: 112.090 τ. χλμ. Πληθυσμός: 6.669.789 κάτ. (2003) Πρωτεύουσα: Τεγκουσιγκάλπα (1.248.300 κάτ. το 2003) Ένα τμήμα του Ρίο Γκοασκοράν, η κοιλάδα του οποίου ανοίγεται από το κεντρικό υψίπεδο προς τον κόλπο Φονσέκα. Με τον κόλπο αυτόν, το έδαφος της Ονδούρας βρέχεται από τον Ειρηνικό Ωκεανό.